Bilindiği gibi ülkemizde başını örtmek isteyen üniversite öğrencileri ve kamu çalışanları uzun yıllar çeşitli baskı ve yasaklarla karşı karşıya kaldılar. Baskı ve yasakların dozajı özellikle 28 Şubat Darbesi sürecinde oldukça artmış olmakla birlikte, anılan darbe sürecinden sonra da başörtüsü yasağı ve başörtülülere baskılar değişik yoğunlukta devam etmiştir. Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarının yargıda gerçekleştirdiği reformlar ve mevzuatta yaptığı kimi iyileştirmeler sonucunda özellikle üniversite öğrencileri ve kamu çalışanları için başörtüsü yasağı kalkmış; başörtülü bayanlara yönelik devlet kaynaklı baskılar büyük ölçüde son bulmuştur.

Kuşkusuz bu süreçte Anayasa Mahkemesi’nin dayatmacı laiklik anlayışından vazgeçerek özgürlükçü laiklik anlayışını benimsemiş olmasının da büyük katkısı olmuştur. En son, konuyla ilgili olarak Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin 26 Şubat 2015 tarihli kararı dikkat çekicidir. Anılan karara değinilmeden önce dava konusu olay kısaca anlatılmaya çalışılacaktır.

Karara konu olayda Piyade Başçavuş Hakan Kayabaşı Türk Silahlı Kuvvetleri’nde uzun yıllar görev yapmış bir astsubaydır. 2012 yılında öğretmenlik yapan Meral Kayabaşı ile hayatını birleştiren Hakan Kayabaşı’nın tayini 2014 yılında Ankara’ya yapılmıştı. Kayabaşı çifti Ankara’ya taşındıktan sonra lojman başvurusu yapmış, başvurudan kısa bir süre sonra da kendilerine Kara Kuvvetleri Komutanlığı Etimesgut Lojmanından bir ev tahsis edilmiştir. Hemen kendilerine tahsis edilen lojmana taşınan Hakan-Meral Kayabaşı çiftini, taşınmadan kısa bir süre sonra bir takım sorunlar beklemektedir.

Esasında sorun, personele verilen TSK Akıllı Kart’ın lojmana giriş çıkışlarında personelle birlikte personel yakınlarının da kullanılma zorunluluğundan kaynaklanıyordu. Anılan zorunluluk gereği Meral Kayabaşı için kart çıkarılması için form dolduruldu ve 5 Eylül 2014 tarihinde idareye talepte bulunuldu. Ne var ki, başvurudan 12 gün sonra 1. Kara Havacılık Alayı Meydan Hareket Tabur Komutanlığı’ndan gelen cevapta başvuru formunda yer alan fotoğrafın başörtülü olduğu gerekçesiyle kart başvurusu talebinin reddedildiği yazıyordu. Bu durum TSK Akıllı Kart Yönergesi’ne aykırıydı. Gerçekten de TSK Akıllı Kart Yönergesinin 3. Bölüm 4. Madde (a) fıkrası 3/ç bendinde : “Çağdaş olmayan, İnkılap Kanunlarına aykırı, siyasi veya dini bir ideolojiyi belirleyen kılık/kıyafetle çekilmiş fotoğraflar kullanılamaz”; (h) bendinin kimlik kartlarında kullanılacak fotoğrafa ilişkin III numaralı alt bendinde: “yüzün tamamı açıkta olacak, iki kulak ve alın açıkça görülecektir.” hükümleri yer almaktaydı.

Gelen ret cevabı üzerine Hakan Kayabaşı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nde iptal davası açtı. Davanın başvuru dilekçesinde Meral Kayabaşı’nın evini kullanamadığına işaret edilerek, TSK Akıllı Kart Yönergesinin yukarda anılan bendinin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu belirtildi. Dava dilekçesinde hem anılan yönerge hükümlerinin iptali hem de davacı Hakan Kayabaşı’nın eşi Meral Kayabaşı’na TSK Akıllı Kart verilmemesi işleminin iptali istenmiştir.

Ne var ki, Davalı taraf Milli Savunma Bakanlığı adına gönderilen savunma dilekçesinde ise davanın reddi istenmiş; ilgili düzenlemenin açıkça TSK personelini ve bu personelin ailelerini de kapsadığına işaret edildi. Savunma dilekçesinde TSK Akıllı Kart Yönergesi’ndeki ilgili düzenlemeye dikkat çekilerek yönergenin ilgili bendi “Çağdaş olmayan, İnkılap Kanunlarına aykırı, siyasi veya dini bir ideolojiyi belirleyen kılık kıyafetle çekilmiş fotoğraflar kullanılamaz ve yüzün tamamı açık olacak, iki kulak ve alın açıkça görülecektir.” şeklinde olduğu belirtildi. Yine Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başsavcılığı’nın da davanın konusunu oluşturan talepler hakkındaki görüşü olumsuz yöndeydi.

Buna rağmen Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin tamamı albaylardan oluşan 5 üyeli Üçüncü Dairesi davacının taleplerini oybirliği ile kabul etmiştir. Kararda,

“Davacının eşine TSK akıllı kartı verilmemesi işleminin iptali istemi konusunda yapılan incelemede:

Davacının eşi TSK’da görevli bir personel olmadığından, iptali istenen sözkonusu TSK Akıllı Kart Yönergesi hükümlerinin davacının eşi hakkında uygulanması mümkün değildir. Ancak asıl hak sahibi personelden dolayı onun aile fertlerine verilen kimlik kartlarının orduevleri, özel tesislere giriş ve çıkışların kontrol altında tutulması ve kamu güvenliğinin sağlanması bakımından kimlik kartında bulunacak fotoğrafın şahsın tanınmasına ve teşhis edilmesine elverişli nitelikte olması gereklidir. Davacının eşine TSK akıllı kartı verilmesi için yaptığı başvuru sırasında verdiği fotoğraf incelendiğinde; alnın, yüzün ve çenenin görünecek şekilde açık olduğu, bu haliyle davacının eşine ait fotoğrafın davacının eşini teşhis ve tanımaya elverişli ve yeterli olduğu değerlendirilmiştir.

Bu nedenlerle davacının eşine TSK akıllı kartı verilmemesi işleminin hukuka aykırı olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.

Yukarıda açıklanan nedenlerle;

• MY 88-1 TSK Akıllı Kart Yönergesi’nin 3. Bölüm 4. Maddesi (a) fıkrası 3/ç bendi ile 3/h bendinin III numaralı alt bendinin kişi yönünden İPTALİNE,
• Davacının eşine TSK akıllı kartı verilmemesi işleminin İPTALİNE,… 26 ŞUBAT 2015 tarihinde OYBİRLİĞİ ile karar verildi.”

Mevzuatta halâ karara konu olan nitelikte hükümler bulunması ÜZÜNTÜ VERİCİ; idarenin, siyasi iktidarın söylemleri ve siyasalarının tersi yönünde savunma yapması ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başsavcılığı’nın anılan yönde düşünce bildirmesi ENDİŞE VERİCİ, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin anılan yönde karar vermesi ÜMİT VERİCİ’dir.

Umulur ki, mevzuatta halâ yer bulabilen ve tek parti dönemi otoriter uygulamaları yansıtan anılan yöndeki düzenlemeler bir daha geri gelmemek üzere en kısa zamanda temizlenir.

Not: Yazıda konu edilen Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Üçüncü Dairesi’nin 26 Şubat 2015 tarihli kararının temini konusunda yardımcı olan ve aynı zamanda davada avukatlık görevini yerine getiren Av. Mehmet Erkan AKKUŞ’a teşekkürlerimi arz ederim.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin 26 Şubat 2015 Tarihli Başörtüsü Kararı Üzerine