7 Haziran 2015 tarihinde yapılan Milletvekili Genel Seçimleri’nin resmi ve kesin sonuçları 18 Haziran 2015 tarihinde Yüksek Seçim Kurulu tarafından açıklanmış ve TBMM’de 4 siyasi parti temsil edilmeye hak kazanmıştır. Ne var ki, bu seçimlerde hiçbir siyasi parti tek başına hükûmeti kuracak kadar gerekli olan 276 milletvekili sayısına ulaşamamıştır. (Esasında hükûmeti kurmak için 276 milletvekiline ihtiyaç olacağı Anayasada yazmamaktadır. Cumhurbaşkanının genel seçimlerden sonra TBMM üyeleri arasından bir kişiyi hükûmeti kurmakla görevlendirmesi, ardından bu kişinin Bakanlar Kurulu listesini hazırlaması ve bu listeye Cumhurbaşkanına sunmasından sonra, Cumhurbaşkanının bu listeyi onaylayarak Resmî Gazete’de yayınlamasıyla hükûmet kurulmuş sayılır. Ancak kurulan bu hükûmetin görevinin devam edebilmesi için TBMM’den güvenoyu alması şarttır. Üstelik bu gereklilik sadece göreve başlarken değil, hükûmetin göreve devam ettiği sürece bulunmaktadır. TBMM üye tam sayısının 550 olması, hükûmetin güvenoyu almış sayılması için toplantıya katılan milletvekillerinin yarıdan bir fazlasının oyunun gerekmesi, hükûmetin programının oylandığı böyle önemli bir toplantıya bütün üyelerin katılacağı faraziyesi birlikte düşünüldüğünde, bir hükûmetin kurulması için 276 milletvekilinin gerekliliğinden söz edilebilir.)

Diğer taraftan TBMM Genel Kurulu’nun 9 Temmuz 2015 tarihinde yapılan 25. Yasama Dönemi, 1. Yasama Yılı, 6. Birleşiminde Meclis Başkanlık Divanı üyelerinin seçimleri tamamlanmıştır. Anılan birleşimde TBMM Başkanı İsmet Yılmaz, 4 partinin (AK Parti, CHP, MHP, HDP) gösterdiği aday listesini okutup oylamaya sunmuş. Yapılan oylama ile üyeler seçilmiştir. 8 Temmuz 2015 tarihinde Meclis Başkanının, Meclis Başkanlık Divanı’nın 18 kişiden oluşmasına ilişkin önerisi Genel Kurulun onayına sunularak kabul edilmişti. Buna göre AK Parti’ye 1 başkanvekili, 4 kâtip üye, 2 idare amiri; CHP’ye 1 başkanvekili, 2 kâtip üye, 1 idare amiri; MHP’ye 1 başkanvekili, 1 kâtip üye, 1 idare amiri; HDP’ye de 1 başkanvekili, 1 kâtip üye ve 1 idare amiri düştü.

AK Parti’nin Meclis Başkanvekili Amasya Milletvekili Naci Bostancı, idari amirleri ise Çorum Milletvekili Salim Uslu ve Ankara Milletvekili Ahmet Gündoğdu oldu. Kâtip üyeler de Osmaniye Milletvekili Mücahit Durmuşoğlu, Bolu Fehmi Küpçü, Balıkesir Milletvekili Sema Kırcı ve Çanakkale Milletvekili Bülent Turan olarak belirlendi.

CHP’nin Meclis Başkanvekili İstanbul Milletvekili Şafak Pavey, İdare Amiri Çorum Milletvekili Tufan Köse, kâtip üyeler Tekirdağ Milletvekili Emre Köprülü ile Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca oldu.

MHP’nin TBMM Başkanvekili Trabzon Milletvekili Koray Aydın, İdare Amiri Seyfettin Yılmaz ve kâtip üye Kastamonu Milletvekili Emin Çınar olarak belirlendi.

HDP’nin TBMM Başkanvekili Van Milletvekili Yurdusev Özsökmenler, İdare Amiri Ankara Milletvekili Sırrı Süreyya Önder ve kâtip üye Mardin Milletvekili Erol Dora oldu^[1]. Böylelikle TBMM Başkanı, TBMM Başkan Vekilleri, TBMM İdare Amirleri ve TBMM Kâtip Üyelerinden oluşan 18 kişilik Geçici Olmayan Başkanlık Divanının oluşumu tamamlanmış oldu. TBMM Başkanlık Divanının Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar verme yetkisi ile ilgisi, Cumhurbaşkanının anılan yetkisini Divanın oluşumundan itibaren 45 günlük süre içerisinde herhangi bir hükûmet kurulamazsa kullanabilmesidir.

Nitekim 7 Haziran seçim sonuçlarının hiçbir partinin tek başına hükûmeti kurmasına izin vermemiş olması hükûmetin kurulması/kurulamaması ile ilgili çeşitli ihtimaller ortaya çıkarmıştır. Bu ihtimaller şöyle sıralanabilir:

• Koalisyon Hükûmeti Kurulması
• Azınlık Hükûmeti Kurulması
• Tekrar Seçim Yapılması
• 19 milletvekilinin transferi suretiyle Ak Parti’nin tek başına hükûmeti kurması (Esasında bu sayı 18’dir. Ancak Ak Parti Milletvekili İsmet Yılmaz’ın TBMM Başkanı seçilmesi ve TBMM Başkanı’nın Meclisteki oylamalarda oy kullanamaması nedeniyle 276 oya ulaşabilmek için gerekli sayı 19 olmaktadır)

Ne var ki, TBMM Başkanlık Divanının oluştuğu tarih olan 9 Temmuz 2015’ten itibaren yapılan koalisyon görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlanmış ve anılan tarihten 45 gün geçmiş olmasına rağmen 23 Ağustos 2015 tarihi itibariyle herhangi bir hükûmet (tek başına, koalisyon, azınlık) kurulamamıştır. Bunun üzerin Cumhurbaşkanı Anayasadan kaynaklanan yetkisini kullanarak 24 Ağustos 2015 tarihli kararıyla TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermiştir. 24 Ağustos 2015 tarihli ve 29455 Mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan ve Başbakanlığa hitaben yazılan anılan kararda şöyle denilmektedir. “7 Haziran 2015 tarihinde yapılan 25. Dönem Milletvekili Genel Seçimi sonrasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı seçiminin yapıldığı 09/07/2015 tarihinden itibaren kırkbeş günlük sürede Bakanlar Kurulu kurulamadığından, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ile istişare edilerek Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 104 üncü ve 116 ncı maddeleri gereğince Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar verilmiştir. Gereğini rica ederim.”

Gerçekten de, 1982 Anayasası’nın “Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi” kenar başlıklı 116. Maddesi, “Bakanlar Kurulunun, 110 uncu maddede belirtilen güvenoyunu alamaması ve 99 uncu veya 111 inci maddeler uyarınca güvensizlik oyuyla düşürülmesi hallerinde; kırkbeş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine kırkbeş gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Yenilenme kararı Resmî Gazetede yayımlanır ve seçime gidilir.” düzenlemesini içermektedir. Buna göre, Cumhurbaşkanı şu beş halde seçimlerin yenilenmesine karar verebilecektir.

• Bakanlar Kurulunun Any. md. 110 gereği göreve başlarken yapılan güven oylamasında güvenoyu alamamasından başlayarak 45 gün içinde yeni bir Bakanlar Kurulu kurulamaması ya da kurulup da güvenoyu alamaması,
• Başbakanın Any. md. 111 uyarınca “güven istemi”nde bulunması ve yapılan oylama sonucu Bakanlar Kurulu’na güvenoyu verilmemesinden başlayarak 45 gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması ya da kurulup da güvenoyu alamaması,
• Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesinden itibaren 45 gün içinde yeni bir Bakanlar Kurulunun kurulamaması,
• Yeni yapılmış seçimlerden sonra TBMM Başkanlık Divanı’nın oluştuğu tarihten itibaren 45 gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması,
• Bakanlar Kurulunun gensoru neticesinde “güvensizlik oyu” ile düşürülmesinden itibaren 45 gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması ya da kurulup da güvenoyu alamaması.

Görüldüğü üzere Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine ilişkin yetkisi Anayasadan kaynaklanmakta olup, bu yetkinin kullanılması konusunda Cumhurbaşkanına takdir yetkisi verilmiştir. Cumhurbaşkanına isterse yukarıdaki süreler sonunda anılan yetkisini kullanabileceği gibi, yeni hükûmetin kurulması konusunda kendisinin belirleyeceği ve fakat fazla uzun olmayan bir süre vererek bu yetkisini kullanmayı erteleyebilir.

[1] TBMM, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Özeti”, 09.07.2015, (Çevrimiçi) https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem25/yil1/ozet/006.htm, 25 Ağustos 2015.